ภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคอีสาน
การสานไม้ไผ่
นอกจากนี้ในชนบทบางท้องถิ่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสานในสมัยโบราณนิยมสาน “เฉลว” ที่สานจากตอกไม้ไผ่เป็นแฉกๆคล้ายดาวขนาดเท่าฝาบาตร แล้วใช้ด้ายสีแดง ดำ และสีขาว วงรอบๆมุมของเฉลวนำไปผูกติดกับปลายไม้ไผ่ปักไว้เชิงบันไดบ้านเพื่อบอกกล่าวให้ผู้ที่ผ่านไปมารู้ว่าบ้านหลังนี้มีแม่ลูกอ่อนกำลังอยู่ไฟ ใครจะไปจะมาเยี่ยมเยื่อนให้พูดจาแต่สิ่งที่เป็นมงคลไม่พูดจาในสิ่งที่อัปมงคลที่อาจเกิดผลร้ายกับแม่และเด็กเกิดใหม่ เป็นอีกหนึ่งในงานหัตถกรรมภูมิปัญญาของชาวบ้านในชนบทที่มีมาแต่ครั้งอดีต สิ่งเหล่านี้แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างงานจักสานหรือเครื่องจักสานกับวิถีชีวิตของคนไทยมาแต่ครั้งโบราณกาลแล้ว พอเด็กเจริญเติบโตขึ้นมาอีกหน่อยคนโบราณก็จะทำเปลแขวนให้เด็กนอนโดยใช้ไม้ไผ่มาสานเป็นเปลกว้างยาวพอเหมาะกับตัวเด็ก ในขณะที่เด็กลงนอนในเปลจะมีอีกหนึ่งในภูมิปัญญา ที่เกิดจากการสร้างสรรค์และจินตนาการงานศิลปะและหัตถกรรมของชาวบ้านในชนบทมาแต่ครั้งโบราณได้แก่ “ปลาตะเพียนใบลาน” ที่นิยมนำมาแขวนไว้เหนือเปลเพื่อให้เด็กดูเล่นจนเพลินแล้วหลับไป งานจักสานเป็นงานหัตถกรรมที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตหรือวัฒนธรรมของไทยในแทบทุกเพศทุกวัยในทุกภูมิภาค การดำเนินชีวิตประจำวันของชาวบ้านในชนบทล้วนเกี่ยวข้องกับงานจักสานอย่างหลีกไม่พ้นเพราะเครื่องจักสานเป็นเครื่องมือเครื่องใช้ในการดำรงชีวิตแทบทั้งสิ้น ตั้งแต่ภาชนะเครื่อง ใช้ในครัวเรือนประเภท กระบุง ตะกร้า กระจาด กระด้ง กระติบ หวด หมวย เป็นต้น เครื่องมือในการจับสัตว์น้ำ เช่น ลอบ ไซ อีจู้ ตะข้อง กระชัง เป็นต้น ทั้งหลายทั้งสิ้นล้วนเป็นผลงานจักสานทั้งนั้น ไม่เว้นแม้แต่เวลาที่ตายไปแล้วก็หนีงานจักสานไปไม่พ้น เช่น ชาวบ้านในภาคเหนือจะทำเฉลวปักไว้ในบริเวณบ้านที่มีคนตาย เมื่อยกศพออกไปจากบ้านแล้วจะทำให้ผีไม่สามารถจำบ้านและกลับมาบ้านได้อีก นอกจากนี้ชาวอีสานยังใช้ไม้ไผ่มาสานขัดกันเป็นแผงทาด้วยยางไม้ให้หนาเพื่อปิดฝาโลงศพเป็นต้น สิ่งต่างๆเหล่านี้แสดงให้เห็นว่างานจักสานเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตของคนไทยในอดีตตั้งแต่เกิดจนกระทั่งตายเลยทีเดียว งานจักสานก็เช่นเดียวกับงานหัตถกรรมประเภทอื่นๆของมนุษย์ ที่ได้รับการพัฒนาสืบต่อกันเรื่อยมาและเพื่อให้เหมาะสมกับสภาพการใช้สอยในแต่ละด้าน ดังนั้น ประโยชน์ในการใช้สอยจึงเป็นจุดประสงค์ที่สำคัญในการสร้างหัตถกรรมพื้นบ้านรวมทั้งงานจักสานด้วย งานจักสานพื้นบ้านนั้นอาจแบ่งออกเป็นประเภทต่างๆตามลักษณะของการใช้สอยได้ดังนี้ งานจักสานที่ทำเพื่อใช้เป็นภาชนะใช้สอยในครัวเรือน งานจักสานที่ใช้ในการประกอบอาชีพ งานจักสานที่ใช้ในการประมง และงานจักสานที่เกี่ยวเนื่องกับความเชื่อ ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมเป็นต้น ปลาตะเพียนใบลานถือได้ว่าเป็นงานหัตถกรรมประเภทงานจักสาน จากภูมิปัญญาของคนไทยในสมัยโบราณที่เกิดขึ้นมาจากความเชื่อของคนไทยในอดีต เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตในการดำเนินชีวิต ประจำวันและจากการทำมาหากินในวิถีชีวิตชนบทของคนไทยมาแต่อดีตอีกด้วย ในอดีตพื้นที่ราบลุ่มภาคกลางจัดเป็นพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์มากแห่งหนึ่งของประเทศไทย ชาวชนบทในภาคกลางประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ โดยเฉพาะการทำนา การประมงพื้นบ้านการหาปลาตามห้วยหนองคลองบึงและในแม่น้ำสายต่างๆก็เป็นอีกหนึ่งวิถีชีวิตของชาวบ้านในพื้นที่ภาคกลาง สมกับคำขวัญที่ว่าบริเวณที่ราบลุ่มภาคกลางนั้นอุดมสมบูรณ์ในน้ำมีปลาในนามีข้าว วิถีชีวิตผู้คนผูกพันอยู่กับสายน้ำมาโดยตลอดตั้งแต่ครั้งอดีตจนปัจจุบัน
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น